ALEKSANDER OLSZEWSKI. Kwadratarnia

Aleksander Józef Olszewski urodził się 27.02.1944 roku w Radomiu. Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi. Dyplom uzyskał w 1974 roku: z malarstwa u prof. Lecha Kunki i z projektowania u prof. Aleksandry Pukaczewskiej. Od 1975 roku pracuje na Politechnice Radomskiej im. K. Pułaskiego (obecnie Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu); od 2001 r. jest profesorem zwyczajnym. W 2008 r. zostaje dziekanem Wydziału Sztuki, na którym organizuje i prowadzi Katedrę Mediów Cyfrowych i Fotografii. Jest uczestnikiem wielu sympozjów artystycznych i naukowych w kraju i za granicą, inicjatorem współpracy międzynarodowej z uczelniami Litwy, Słowacji, Czech, Niemiec, Francji, Belgii. Jest członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków, Stowarzyszenia Ruchu Artystycznego „Świat” w Warszawie, współorganizatorem Grupy M5 w Radomiu, organizatorem Akademickiej Galerii Sztuki „Rogatka”, założycielem i redaktorem Rocznika Wydziału Sztuki „Arteria”.

Uprawia malarstwo, grafikę użytkową, grafikę cyfrową, wzornictwo przemysłowe. Swoją działalność artystyczną prezentował na ponad 30 wystawach indywidualnych i ponad 250 wystawach zbiorowych w kraju i poza jego granicami.

Prace w zbiorach: Muzeum Sztuki w Radomiu, BWA w Słupsku, Urząd Miasta Sosnowiec, Biblioteka Miejska w Radomiu, Muzeum Historyczne w Magdeburgu, Niemcy, Urząd Miasta Wittingen, Niemcy, Muzeum wLubaczowie, Galeria Sztuki w Spiskiej Nowej Wsi, Słowacja, Miasto Gelnica, Słowacja, Muzeum Narodowe w Kielcach, Muzeum Majdanek – Lublin, Galeria Kunen, Niemcy, Galeria Sztuki w Płocku, Galeria Sztuki w Przemyślu, Galeria BWA w Sandomierzu, Galeria MCSZW Elektrownia w Radomiu, Muzeum Archidiecezji w Krakowie, Muzeum MTG w Krakowie, Mondriaanhuis Museum Voor Constructive en Concrete Kunst, Holandia, Uniwersytet Zielonogórski.

Na wystawie w Galerii Test artysta pokaże m.in. cykl grafik cyfrowych 3x3x3…n, o których mówi: „Do budowy moich grafik wykorzystuję elementy analizy morfologicznej. Analiza morfologiczna została opracowana przez astrofizyka z Instytutu Technologii w Kalifornii (Kalifornia Institute of Technology), Fritza Zwicky’ego i służyła do liczenia oraz ustalania parametrów zbioru w celu osiągnięcia konkretnej zdolności funkcjonalnej w rozwiązywanym problemie”.

GEOMETRIA  PRZESTRZENI

„(…) Przyjmijmy więc dwa rodzaje bytów: pierwszy widzialny, drugi niewidzialny”.

Platon, Fedon 79 a

Poczynając od greckich filozofów przyrody, aż do Kanta – przestrzeń różnie interpretowana stanowi uwarunkowanie i atrybut wszelkiego bytu. Dla Platona jej forma wynikała z naśladowania wewnętrznych idei i przekonania, że przestrzeń zależy od formy, która ją określa. Przestrzeń istnieje w „rozumieniu”, czego dowodem są figury georetrzczne jako jej określenia. Racjonaliści od Kartezjusza do Leibniza uznawali, że idea przestrzeni wywodzi się z ducha ludzkiego i ma walor uniwersalny, a dla jej ujęcia niezbędna jest wiedza geometryczna. Dla Kanta nie było różnych przestrzeni tylko części jednej, nieskończonej, trójwymiarowej przestrzeni. Jej idea pochodzi z naszej intuicji, a wyrażana jest przy pomocy wiedzy geometrycznej (geometria Euklidesa). Dopiero w XIX wieku odkrycia Riemana, Minkowskiego i Einsteina zmieniły radykalnie nasze pojęcia o czasie i przestrzeni, w szczególny sposób przenikając do teorii i praktyki artystycznej. Sztuka porzuca trójwymiarową przestrzeń Euklidesa, ażeby dla artystycznego wyrazu zaanektować czterowymiarową przestrzeń Hermana Minkowskiego.

„Przestrzeń i czas, są więc względne i jest rzeczą artysty uczynić je absolutnymi” – napisał Severini (Manifest Futuryzmu 1918 r.). Rozumienie przestrzeni w różnym czasie determinowało horyzonty myślowe twórców. Blisko związane z pojęciem „bycia”, było nierozłączne z ludzką świadomością, wiedzą i intuicją. Takie jej pojmowanie stało się kategorią artystyczną o największej powszechności.

Koncepcje przestrzeni fizycznej oraz pojęcie artystyczne zasadniczo różnią się od siebie. Przekonanie, że o przestrzeni można mówić jedynie językiem współczesnej nauki nie bierze pod uwagę opisu jej doświadczania w dziele sztuki. Odległość jaka dzieli koncepcje naukowe od ich artystycznej interpretacji – jest drogą kształtowania się artystycznej świadomości. Przestrzeń ukazana na dwuwymiarowym obrazie ma jeszcze trzeci wymiar imaginacyjny, który jest odwzorowaniem określonej idei artystycznej, sprowadza się do zagadnienia iluzji artystycznej.

Rozbita przestrzeń kubistów zrelatywizowała nasze pojęcie o swej istocie. Idea transcendentnej przestrzeni Malewicza, matematyczny rygor Mondriana – przekonuje, że przestrzeń to sprzężenie wszystkich elementów dzieła i ich zależności.

A geometria? Funkcję geometrii można określić jako wiedzę o istniejącym w przestrzeni porządku. Filozoficzna interpretacja świata wyrażona językiem geometrii – jest wyrazem dążenia do jego porządkowania. Sztuka operująca obiektami geometrycznymi, opiera się na związku między geometrycznym uporządkowaniem przestrzeni, a tworzonym w obrazie porządku estetycznym. Wychodząc poza czysto formalne i wizualne aspekty. Wychwytując niepodważalne prawidłowości i zasady wynikające z samej istoty geometrii – służy pomocą w definiowaniu formy. Ale też w swoim dążeniu do porządkowania ujawnia niepewność ludzkiej myśli poznającej. Dlatego tworząc reguły stwarza możliwość rekonstrukcji elementów rzeczywistości, przenoszenia tożsamości poznającego podmiotu.

Aleksander Olszewski wybrał geometrię jako metodę, przy pomocy której komponuje płaszczyznę obrazu i organizuje jego przestrzeń. Zdyscyplinowany w sposobie myślenia, dąży do syntezy i ładu, uzyskując klarowność przekazu przez oszczędne operowanie środkami wyrazu.

Posługując się formą kwadratu jako ogólną zasadą układu, stwarza odpowiednio ustrukturowane pole dla pojawienia się elementów przedstawiających i one właśnie pełnią funkcję przekazywania znaczeń. Jest w tych obrazach świat cały z podziałem na plany, zróżnicowaniem nieba i ziemi. Podziały na kwadraty sugerują istnienie kilku przestrzeni równocześnie. Każdy kadr jest umownie zamkniętym obrazem, rozwijanej w wyobraźni sytuacji. Uświadamiają wpływ czasu. Badają ruch w różnych jego przejawach, zamykając go w paradoksie bezruchu obrazu.

Ruch jest zjawiskiem czasowo-przestrzennym. Napięcie kierunkowe jest znakiem ruchu. Przestrzeń staje się żywiołem dynamicznym, żywym organizmem. Napinająca się w obrazie coraz silniej linia horyzontu, dynamizuje obraz świata natury. W podróży przez przestrzeń, do której artysta zaprasza widza – jest ona taka jak ją przeżywamy, jest określeniem naszej obecności w świecie i łączy odczucie przestrzeni ze świadomością – nierozerwalnie. Mechanizm powstawania obrazu w ruchu redukuje zróżnicowanie elementów, a ich różnorodność sprowadza do poziomych linii i smug. Linie proste jakie się tu pojawiają, wynikają już z innej świadomości i na nowy sposób.

Wizualizacja ruchu i przestrzeni bez początku i końca nabiera cech nieskończoności i tylko arbitralna decyzja artysty czyni z jej zapisu obraz, który jest skończonym układem linii o określonym rytmie. Być może w taki właśnie sposób powstaje w sztukach plastycznych nowa geometria, geometria pełna metafory, uwzględniająca również cechy ludzkiej egzystencji.

Tamara Książek